KLEPSYDRA

Klepsydra - jest to chyba najpopularniejszy atrybut Śmierci i symbol wanitatywny. Klepsydra już od czasów starożytnych służyła bowiem do odmierzania czasu (zegar wodny lub piaskowy), stąd rychło stała się symbolem przemijania.

Warto jednak zauważyć, że w przeciwieństwie do zegarów z okrągłym cyferblatem, klepsydra ma wyjątkowo pesymistyczną wymowę. Ubywanie ziaren piasku lub kropel wody nie jest bowiem równoważone rozpoczęciem jakiegoś nowego cyklu. W pewnym momencie coś się po prostu kończy i dopóki zegar nie zostanie odwrócony, nic nowego się nie zaczyna. To zupełnie coś innego niż "wieczny" bieg wskazówek zegarów słonecznych lub mechanicznych.

Zapewne już w średniowieczu, a na pewno w nowożytnej ikonologii, zyskała jednak dodatkową wymowę. Podobnie jak wizerunki zegarów mechanicznych przypominała bowiem o roztropnym wykorzystaniu każdej chwili, co szczególnego znaczenia nabierało w kontekście eschatologicznym. Klepsydra świetnie nadawała się więc do zilustrowania myśli: Memento mori: ostrzegała i jednocześnie pouczała, aby należycie wykorzystać swoją doczesną egzystencję.

W sztuce nagrobnej, zwłaszcza od czasów baroku, klepsydra stała się motywem niemal obowiązkowym i to zarówno jako atrybut Śmierci, jak i autonomiczny symbol.

Już w epoce renesansu przydawano jej skrzydła, aby podkreślić ulotność chwili i szybki upływ czasu, a motyw ten cieszył się ogromną popularnością niemal do połowy XX w.

PRZYKŁADY:

* nagrobek Adolfa i Jerzego Zajączkowskich (zm. 1834) * nagrobek Izabelli Szyrynowej (zm. 1849) * Edwarda (1819-1888), Floriana (zm. 1889) i Antoniny (1832-1867) Czapskich * nagrobek Feliksa Kiernożyckiego (1833-1898)