Antoni Wiwulski (1877-1919)

Antoni Wiwulski urodził się 20 lutego 1877 roku w guberni wołogodzkiej (jego ojciec był zesłańcem 1863 r.). Ukończył gimnazjum jezuickie w Chyrowie (wówczas pod zaborem austriackim) i w latach 1897-1901 studiował w wiedeńskiej Technische Hochschule, a od 1902 r. do 1909 r. uczył się rzeźby w paryskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Reprezentant oryginalnej odmiany modernizmu pozostawił z racji krótkiego życia tylko kilka obiektów, znamionujących jego niespełnioną wielkość. Są wśród nich: Pomnik Grunwaldzki w Krakowie (1910 r.), kaplica Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Szydłowie na Żmudzi (1903 r.), pomnik Trzech Krzyży w Wilnie (1916 r.), tablica pamiątkowa w kościele pw. św. Janów w Wilnie (1917 r.), poświęcona setnej rocznicy śmierci polskiego inżyniera wojskowego Tadeusza Kościuszki. Projektował również trudne obecnie do zidentyfikowania grobowce i nagrobki na wileńskiej Rossie. Biorąc pod uwagę zarówno czas powstania, uproszczoną formę secesyjną i użyty materiał – beton zbrojony – można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć sugestię ś. p. prof. Edmunda Małachowicza i uznać za dzieło A. Wiwulskiego grobowiec rodziny Gimbuttów wykonany w latach 1913-1914 przez majstra Szymańskiego.

Antoni Wiwulski wykonał także drobne rzeźby i polichromię w nieistniejącej już dzisiaj kaplicy Matki Bożej, gdzie ks. prałat Karol Lubianiec i jego “prawa ręka” Celestyna Fryde prowadzili ,,Betanię” – schronisko dla osób starszych i chorych przy ul. Szymona Konarskiego w Wilnie. Do tego schroniska w pierwszych dniach stycznia 1919 r. nauczycielka wileńska, przełożona ochronki ”Domu Serca Jezusowego” C. Fryde po kryjomu przywiozła z Zarzecza chorego Wiwulskiego, który jako żołnierz Samoobrony Wileńskiej, pełniąc wartę, przeziębił się i dostał zapalenia płuc. Wkrótce na jej rękach życie zakończył.

Architekt został pochowany w krypcie niewykończonego kościoła Najświętszego Serca Jezusowego na Pohulance (obecnie ulica J. Basanawicziusa) w Wilnie. Było to najbardziej niesamowite dzieło artysty, gdyż po raz pierwszy na Litwie i w Polsce zastosował konstrukcje żelbetowe. Budowę rozpoczęto w 1913 r., prace wznowiono po śmierci architekta w r. 1920. W latach sześćdziesiątych – pod pretekstem nieukończonej budowy – na rozkaz władz sowieckich świątynię zamknięto i zburzono, na jej fundamentach wystawiając istniejący do dzisiaj Pałac Kultury Budowlanych (architekt Algimantas Mačiulis). Szczątki A. Wiwulskiego w 1964 r. przeniesiono na Starą Rossę.