Cmentarz wojskowy Polsko-Litewski na Nowej Rossie (1919-1922)

Trasa:
Lokalizacja:
54.669071197499996,25.30577087388889 Pokaż na mapie
Datowanie:
1919-1922
Materiał:
Beton, lastriko
Konserwacja, odnowienie:

W 1921 r. stanął wysoki pomnik w kształcie antycznej kolumny, na którym jest napis: ,,Wilno swoim wybawcom”. Postawiono go na cześć żołnierzy poległych w walkach o Wilno w latach 1919-1922. Prace prowadzone były przez wileński oddział Towarzystwa Opieki nad Grobami Bohaterów. 

Układ kwater cmentarza wojennego (w części litewskiej) zmieniony ok. 1994 r.

Wiosną 2019 r. staraniem Fundacji Wolność i Demokracja wykonano rewitalizację polskiej części kwatery wojskowej. 

Status:
objęty ochroną
Sylwetka biograficzna:

Leży tu 40 żołnierzy polskich, w tym uczestnicy Samoobrony Wileńskiej. Są też 23 groby żołnierzy litewskich, którzy polegli w starciach z wojskami gen. Żeligowskiego. Kolumna była zwieńczona orłem, który został zniszczony podczas II wojny światowej.

Autorem litewskiej wersji pomników był Antanas Aleksandravičius. W 1994 r. umieszczono w tym miejscu również pomnik z przedstawieniem piety, upamiętniający litewskich żołnierzy. Jego autorami są architektka Olga Gračiova i rzeźbiarka Nijolė Gaigalaitė. W latach 2006-2011 umieszczono przed grobami żołnierskimi 16 płyt upamiętniających poległych za niepodległość Litwy. Daty, umieszczone pod znajdującym się między płytami krzyżem, odnoszą się do okresu przynależności Wilna do Polski (1920-1939) oraz ZSRR (1940-1990). 

Dodatkowa informacja:

Pomniki nagrobne polskich żołnierzy wpisane do Rejestru Dóbr Kultury Litwy z nadanym unikalnym kodem 36415 / Pomniki nagrobne litewskich żołnierzy wpisane do Rejestru Dóbr Kultury Litwy z nadanym unikalnym kodem 25308

31 marca 1992 r. pijani nastolatkowie Artūras Gindželis (Artur Grindżel) i Ričardas Pieško (Ryszard Pieszko) na Nowej Rossie poprzewracali 8 pomników nagrobnych żołnierzy litewskich, 2 pomniki nieznanych żołnierzy polskich i 2 kamienie nagrobne zwykłych osób spoczywających na tym cmentarzu. Wśród zdewastowanych pomników nagrobnych były krzyże upamiętniające żołnierzy litewskich: Jokūbasa Žukauskasa, Vladasa-Jonasa Sailisa, Juozasa Simanavičiusa, Juozasa Pranskevičiusa, Juozasa Šalčiusa, Kazysa Žukauskasa i dwóch nieznanych żołnierzy litewskich. (Na podstawie: Nukentėję paminklai. Mokslo ir enciklopedijų leidykla. Vilnius, 1994, str. 225-226)

Wieczorem 1 listopada 2018 r. z kwatery wojskowej na Nowej Rossie zniknęły biało-czerwone szarfy opasujące nagrobki polskich żołnierzy. Szarfy na grobach litewskich żołnierzy nie zniknęły. Według świadków biało-czerwone wstęgi zostały zdjęte celowo, niektóre z nich znaleziono na ziemi między krzyżami. (Na podstawie: Z nagrobków polskich żołnierzy zniknęły biało-czerwone szarfy // zw.lt, 01.11.2018) W popołudnie Zaduszkowe harcerki z 23. Wileńskiej Drużyny Wędrowników „Niepokorne” postanowiły ponownie zawiesić narodowe szarfy. Przykro, ale 3 listopada tegoż roku w nocy lub nad ranem wandale znów ściągnęli wstęgi. (Na podstawie: Antoni Radczenko. Akcja wandali. Ponownie zniknęły biało-czerwone wstęgi na Nowej Rossie // zw.lt, 03.11.2018)

9 października 2019 r. wczesnym rankiem kierowany przez kobietę samochód uderzył w metalowe ogrodzenie cmentarza Nowa Rossa. Kierująca autem 41-letnia kobieta była trzeźwa, podczas wypadku nie ucierpiała, chociaż nie mogła wyjaśnić jak się to stało. Ciekawym zbiegiem okoliczności, nagrobki polskich żołnierzy zostały latem tegoż roku odnowione przez Fundację „Wolność i Demokracja” w ramach programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP. Na szczęście zniszczono tylko trzy nagrobki i Samorząd miasta Wilna szybko naprawił wyrządzone szkody. (Na podstawie: Zniszczone groby polskich żołnierzy na Nowej Rossie // (zw.lt, 09.10.2019)

Bibliografia:

* Cmentarz na Rossie: historia, sztuka, przyroda. Kraków. 2019, s. 40-43

* Juliusz Kłos. Wilno - przewodnik krajoznawczy. Wilno. 1923, s. 236

* Edmund Małachowicz. Cmentarz na Rossie w Wilnie. Wrocław-Warszawa-Kraków. 1993, s. 408-414

* Jerzy Surwiło. Cmentarz Rossa w Wilnie. Wilno. 1992, s. 15

http://cmentarznarossie.uksw.edu.pl/index.php?osoba_pochowana=&sektor=155&autor=&czas_powstania_od=1800&czas_powstania_do=&inscription=&search_obiekt=1&search_obiekt_old=0 // projekt zrealizowany został w latach 2013-2016 przez Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie we współpracy z Litewskim Uniwersytetem Edukologicznym (pod kierownictwem Anny Sylwii Czyż i Bartłomieja Gutowskiego)

 

Autor opisu:
Dariusz Żybort, Dariusz Lewicki
Ikonografia: