Maria Piłsudska (1865-1921)

Maria z Koplewskich Piłsudska (ur. 1865 w Wilnie – zm. 17.08.1921) Urodziła się w rodzinie szlacheckiej. Pracowała jako nauczycielka, była także związana z konspiracją. Bardzo młodo wyszła za mąż za inżyniera Mariana Juszkiewicza, z którym miała córkę Wandę (ur. 1889 r.). Związek ten zakończył się jednak rozwodem. Maria Juszkiewicz prowadziła w Wilnie salon, będący miejscem spotkań konspiratorów politycznych. O względy pięknej rozwódki zabiegał m.in. przyszły przywódca Narodowej Demokracji Roman Dmowski. Jej wybór padł jednak na młodszego od niej o dwa lata Józefa Klemensa Piłsudskiego, który w 1892 r. powrócił z syberyjskiego zesłania.

Małżeństwo między Marią i Józefem zostało zawarte 15 lipca 1899 r. w Paproci Dużej w guberni łomżyńskiej. Niestety, rozwódka nie mogła wziąć ponownie ślubu katolickiego, dlatego też nowożeńcy wcześniej zmienili wyznanie na ewangelicko-augsburskie. Po ślubie Piłsudscy przenieśli się do Łodzi, gdzie przyszły Naczelnik Państwa pod pseudonimem „Wiktor” prowadził drukarnię PPS. W nocy z 21 na 22 lutego 1900 r. do ich mieszkania przy ul. Wschodniej wkroczyła carska żandarmeria. Wpadka skutkowała aresztowaniem obydwojga konspiratorów, uwięzionych następnie w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Marię wkrótce zwolniono, Józef zaś zaczął symulować chorobę psychiczną, dzięki czemu przewieziono go do szpitala więziennego św. Mikołaja Cudotwórcy w Petersburgu. Uciekł stamtąd 14 maja 1901 r.

Piłsudscy wraz z córką Marii z pierwszego małżeństwa przenieśli się do Galicji. W tym czasie Józef energicznie zaangażował się w działalność partyjną, w 1904 r. wyjechał do Japonii, a od wybuchu rewolucji 1905 r. włączył się w kierowanie Organizacją Bojową PPS. Właśnie wtedy, w maju 1906 r., poznał również zaangażowaną w działalność konspiracyjną 24-letnią Aleksandrę Szczerbińską. Od tego czasu małżeństwo Piłsudskiego faktycznie rozpadło się. W 1908 r. zmarła ukochana córka Marii Wanda, ona sama zaś zaczęła chorować. Przez kilkanaście lat trwania nieformalnego związku jej męża ze Szczerbińską nie wyraziła jednak zgody na rozwód.

Maria Piłsudska z domu Koplewska zmarła w nocy z 16 na 17 sierpnia 1921 r. Pięć dni później pochowano ją na wileńskim cmentarzu na Rossie. Józef, w tym czasie Naczelnik Państwa, w pogrzebie nie uczestniczył – reprezentował go jego młodszy brat Jan. Po dwóch miesiącach, 25 października 1921 r., Piłsudski poślubił w Belwederze Aleksandrę Szczerbińską.