A. A. / DAKTARAS JONAS BASANAVIČIUS / „AUSROS“ IKŪRĖJAS, / MOKSLININKAS, / TAUTOS ATGAIVINTOJAS / 1851 XI 23 - 1927 II 16.
„Kada mes jau in dulkes pawirsim,jei / Lietuwiszka kalba bus twirta pastojus, / jei per musu darbus Lietuwos dwase / atsikwoszes - tasik mums ir kapuose / bus lengweu smageu ilsėtis.“ / D-ras Jonas Basanavičius 1882 metais.
Konserwacja pomnika nagrobnego Jonasa Basanavičiusa przeprowadzona w 1999 r. przez architekt Živilė Mačionienė.
Jonas Basanavičius (ur. 23.11.1851 w Oszkobolach (wieś w okręgu mariampolskim) – zm. 16.02.1927 w Wilnie) Po ukończeniu Gimnazjum w Mariampolu studiował filologię rosyjską, a następnie medycynę na Uniwersytecie Moskiewskim. Ponieważ nie mógł znaleźć pracy na Litwie, wyjechał 1880 r. do Bułgarii, potem do Pragi, gdzie kontynuował studia medyczne.
W 1883 r. w Ragnecie na terenie tzw. Małej Litwy (północna część d. Prus Wschodnich) założył pierwszy litewski miesięcznik ,,Auszra” (,,Zorza”), zapoczątkowujący proces formowania języka literackiego oraz świadomości i konsolidacji narodu litewskiego.
W 1884 r. przeniósł się znów do Bułgarii, gdzie uzyskał obywatelstwo tego kraju. Był stale zaangażowany w sprawę odrodzenia Litwy. W 1904 r. powrócił na Litwę. Rok później był organizatorem Wielkiego Sejmu Litewskiego w Wilnie. Od 1919 r. kierował założonym przezeń muzeum historycznym i etnograficznym w Wilnie. Założył też i kierował Litewskim Towarzystwem ,,Lietuvių Tauta“.
Podkreślał prawo Litwinów do życia, jakie mają inne narody, oraz do samodzielnego kształtowania swojego jutra. Zachęcał do pielęgnowania mowy litewskiej. Pozostawił po sobie znaczny dorobek naukowy i literacki. Pochowany na Starej Rossie w Wilnie.
Pomnik nagrobny Jonasa Basanavičiusa wpisany do Rejestru Dóbr Kultury Litwy z nadanym unikalnym kodem 22256
Pracowniczka administracji cmentarza na Rossie 16 maja 2020 r. o godz. 9.10 zawiadomiła policję, że sprofanowano pomnik nagrobny Jonasa Basanavičiusa – doktora medycyny, polityka, redaktora pierwszej litewskiej gazety ,,Aušra” (,,Świt” wyd. w 1883 r.). Po przybyciu stróża bezpieczeństwa publicznego stwierdzono, iż grób, którego część stanowi piasek, wydeptano, połamano i porozrzucano świece, zauważono oplucie pomnika. Motywy postępowania jakiegoś wandala nie są znane. (Na podstawie: Ainis Gurevičius. Diena su Vilniaus policijos patruliais: pirmas iškvietimas - išniekintas Basanavičiaus kapas, delfi.lt)
NEKROLOG
BASANOWICZ JAN – doktór, patriarcha odrodzenia narodu litewskiego, opatrzony Ś. Sakramentami zmarł w Poliklinice Litewskiej dnia 16-go lutego 1927 r. o godzinie 18 minut 50 w wieku lat 75. Wyprowadzenie zwłok z Polikliniki Litewskiej (Wileńska nr 28) w niedzielę 20 lutego o godz. 17-ej do Bazyliki Katedralnej. Nabożeństwo żałobne w poniedziałek 21 lutego o godzinie 9 min.30 w Bazylice. Mszę Św. będzie celebrował J. E. Arcybiskup Jałbrzykowski. Poczem nastąpi pogrzeb na cmentarzu Rossa. O tych smutnych obrzędach zawiadamiają społeczeństwo w najgłębszym żalu pogrążeni Litewskie Towarzystwo Naukowe i Tymczasowy Komitet Litewski (Kurier Wileński, 1927, Nr. 40, s. 1)
Daktaras BASANAVIČIUS JONAS – Lietuvių Tautos atgimimo Patriarchas. Aprūpintas ŠŠ. Sakramentais pasimirė vasario 16 d. 18 v. 50 m. 1927 m. 75 m. amžiaus. Velionies kūnas bus viešai išstatytas Lietuvių Poliklinikos salėje (Vilniaus g. 28) sekmadienį vasario 20 d. nuo 13 val. Tą pačią dieną kūnas bus iš Poliklinikos 17 val. nulydėtas į Baziliką (Katedrą). Pirmadienį, vas. 21 pusėj dešimtos prasidės gedulingos pamaldos. Gedulingas Mišias celebruos J. E. Arkivysk. R. Jałbrzykowskis. Po pamaldų – laidotuvės Rasų kapuose. Apie tą didžiausią Lietuvių Tautos gedulą praneša visuomenei LIETUVIŲ MOKSLŲ DRAUGIJA ir LAIKINASIS LIETUVIŲ KALBOS KOMITETAS (Vilniaus Aidas. 1927, Nr. 20, s. 1.)
* Cmentarz na Rossie w Wilnie: historia, sztuka, przyroda. Kraków, 2019, s. 142-144; 514-515
* Antanas Rimvydas Čaplinskas. Vilniaus atminimo knyga. Mieste įamžintos asmenybės. Leidykla Charibdė. 2011, s. 48
* Vida Girininkienė. Vilniaus kapinės. Vilnius. 2004, s. 78-79
* Edmund Małachowicz. Cmentarz na Rossie w Wilnie. Wrocław-Warszawa-Kraków. 1993, s. 193-194
* Adolfas Nezabitauskis. Jonas Basanavičius. Vilnius. 1990
* Poświęcenie pomnika dra Jana Basanowicza // Słowo. 1929. Nr. 40, s. 3
* Aleksander Śnieżko. Rossa - miasto umarłych. Groby zasłużonych. t. 1, Wrocław 1970 mps w zbiorach PAU Kraków, s. 33-36
* Henryk Wisner: Litwa: dzieje państwa i narodu. Warszawa. 1999, s. 130
* http://cmentarznarossie.uksw.edu.pl/obiekty.php?id=3052 // projekt zrealizowany został w latach 2013-2016 przez Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie we współpracy z Litewskim Uniwersytetem Edukologicznym (pod kierownictwem Anny Sylwii Czyż i Bartłomieja Gutowskiego)
