Kazimierz Cytowicz (1841-1930)

Kazimierz Cytowicz (ur. 05.08.1841 w Podubisiu - zm. 04.04.1930 w Wilnie). Pochodził z rodziny ziemiańskiej, osiadłej na Litwie w powiecie rosieńskim. Urodził się jako trzeci z kolei syn Stanisława, powstańca z 1831 r., i Wincentyny z Marchelewiczów. Wychowywał się w atmosferze głębokiej tradycji patriotycznej. Później, na mocy specjalnego dekretu carskiego o synach powstańców pochodzenia szlacheckiego, Cytowicz przymusowo został oddany do II korpusu kadetów w Petersburgu, gdzie kształcili się również i jego dwaj bracia, Zygmunt i Benedykt. Po ukończeniu korpusu w 1862 r. jako zdolny i ceniony przez przełożonych oficer, przydzielony został w randze podporucznika do gwardyjskiej i grenadierskiej artyleryjskiej 3 brygady w Petersburgu. Gdy nadeszły nad Newę pierwsze wieści o wybuchu powstania styczniowego, Cytowicz postanowił wziąć w nim udział. Wziął 28.02.1863 r. 4-tygodniowy urlop, wrócił do kraju i zaciągnął się do partii Gieysztora. 

Z początku przydzielony został do grupy brata swego Zygmunta, naczelnika pow. rosieńskiego, później zaś, w pierwszych dniach kwietnia, po tragicznej bitwie w lasach między Cytowianami i Szydłowem, w której padł jego brat, a partia została całkowicie rozproszona, pod przybranym nazwiskiem Antoniego Chrustowskiego, przeszedł do partii Jabłonowskiego (Bolesława Dłuskiego). Tutaj jednak walczył niedługo, bo już 27.04.1863 r. w potyczce w lesie pod Szakwicami został ciężko ranny i dostał się do niewoli rosyjskiej. Najpierw umieszczono go w szpitalu więziennym w Taurogach, później jednak, ze względu na pogorszenie się stanu zdrowia (Cytowicz bowiem wskutek odniesionych ran stracił mowę i dostał silnego rozstroju nerwowego), przewieziono go do szpitala kowieńskiego. Wszędzie jednak podawał się jak Antoniego Chrustowskiego. Dopiero 13.07.1865 r., przyznał się do swego prawdziwego nazwiska. Oddany pod sąd wojenny, skazany został 25.06.1866 r. na rozstrzelanie, majątek jego dziedziczny, Szawkotym skonfiskowano. Wyrok ten jednak został zamieniony na bezterminowe zesłanie do ciężkich robót w katorgach. Wysłany do kopalni w Nerczyńsku, pracował tam nad wydobywaniem srebra i złota przez lat kilka, około 1874 r. zwolniony został od ciężkich robót, ale bez prawa powrotu do kraju. Dopiero w 1880 r. pozwolono mu powrócić w strony ojczyste. Ożeniwszy się z Adelą Łopatówną osiadł na stałe w Wilnie. Tutaj pracował przez 20 lat w Banku Ziemskim. Odznaczony trzykrotnie krzyżem walecznych, był członkiem zarządu Stowarzyszenia Weteranów 1831-1863. Pochowany został na cmentarzu Rossa w Wilnie.