Program uroczystości pogrzebowych w 1936 roku

Dzień 11 maja .

Godz. 18.

Uroczyste otwarcie wystawy p. t. „Marszałek Piłsudski a Wilno” w Bibljotece Uniwersytetu Stefana Batorego ul. Uniwersytecka 5.
 

Godz. 20-ta.

Capstrzyk żałobny po ulicach miasta. Oświetlenie góry Zamkowej, Trzykrzyskiej, Kościoła Św. Teresy, Ostrej Bramy, Ratusza, wieży ś-to Jańskiej, kościoła św. Anny i św. Katarzyny, Katedry, dziedzińca piotra Skargi w Uniwersytecie.
 

Godz. 20 m. 30

Apel oddziałów wojskowych, dowodzonych przez pułk. W. Kowalskiego, na placu Łukiskim, w czasie którego zostaną odczytane nazwiska straconych na placu Łukiskim za Polskę i Wilno, powstańców 1863 r. Oraz żołnierzy poległych w roku 1919-1920 przy zdobywaniu i obronie Wilna.
 

Godz. 20 m. 45

Oddanie 21 strzałów armatnich i zakończenie apelu. Równocześnie reflektory skupiają światło nad kościołem św. Teresy, w którym odbywa się krótkie nabożeństwo połączone z wyniesieniem trumny Matki Marszałka z krypty kościoła do jego głównej nawy oraz z odmurowaniem i ustawieniem w lektyce u stóp trumny Matki urny z Sercem Marszałka. Nabożeństwo to odbędzie się w gronie ściśle zamkniętem, zaproszonem w porozumieniu z rodziną Marszałka za osobnemi kartami wstępu. Przed kościołem kompanja chorągwiana 1 pułku Legjonów odda honory wojskowe w czasie wnoszenia trumny Matki Marszałka do kościoła. Kierownik wojskowej części ceremonjału: pułk. Kazimierz Janicki, dowódca Obszaru Warownego Wilno. Krótkie modły odbywają się w tym samym czasie we wszystkich Kościołach i świątyniach Wilna, połączone z biciem dzwonów. Oświetlenie reflektorami Kościoła św. Teresy trwa całą noc do świtu.

Od dnia 11 maja aż do końca dnia 12 maja ustają wszelkie koncerty w lokalach publicznych i wszelkie przedstawienia oraz widowiska.

Dzień 12 maja.

Godz. 8-9 ta.

Uroczyste nabożeństwo załobne w kościele św. Teresy celebrowane przez Metropolitę Wileńskiego Ks. Arcywiskupa Romualda Jałbrzykowskiego w obecności Pana Prezydenta Rzeczypospolitej, Pani Marszałkowej z Rodziną, Generalnego Inspektora Armii, Członków Rządu, Podsektorzy Stanu, Przedstawicieli Senatu i Sejmu, Przedstawicieli m. Wilna Uniwersytetu Wileńskiego i innych Wyższych Szkół i Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Przedstawicieli Władz Wojskowych i Cywilnych oraz Delegacyj Zrzeszeń i Organizacyj. 

Pierwsza część pochodu czyli czołowa składa się z wojska, z pocztów sztandarowych wojskowych oraz wieńców: 1) od Prezydenta Rzeczypospolitej,  2) Rodziny Marszałka 3) Rządu 4) generalnego Inspektora Armji 5) Ministerstwa Spraw Wojskowych 6) Powstańców 1863 r., 7) uniwersytetu, 8) Miasta Wilna  9) „Hołdu Matek”. Wieńce te niesie wojsko. Między pierwszą a drugą częścią pochodu postępuje całe duchowieństwo katolickie, biorące udział w pochodzie i nabożeństwie, poprzedzające bezpośrednio urnę z Sercem i trumnę ze Zwłokami Matki, a mianowicie:  a) na czele całe duchowieństwo zakonne i świeckie, jakie nie znajduje pomieszczenia w kościele św. Teresy, b) duchowieństwo, które poprzednio brało udział w nabożeństwie w kościele św. Teresy.

W drugiej głównej części konduktu lektyka z urną zawierająca Serce Marszałka, niesiona przez przedstawicieli organizacji reprezentujących historyczne fazy działalności Marszałka.

Trumna ze Zwłokami Matki wieziona jest na lawecie. Za trumną postępuje Pani Marszałkowa Józefowa Piłsudska, prowadzona przez Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych i najbliższa Rodzina Marszałka. Za nimi Pan Prezydent Rzeczypospolitej z otoczeniem.

Trzecia część pochodu, która postępuje po korpusie oficerskim, formuje się na ulicach dopływowych do ulic właściwej trasy, składa się ona ze wszystkich delegacyj i wszystkich członków instytucyj miejscowych oraz całej Polski, jakie nie mieszczą się w drugiej części pochodu.

Kierownik III cześci pochodu: płk. Bohdan Szeligowski. Trasa pochodu idzie: od Kościoła św. Teresy, ulicą Ostrobramską, Wielką, Zamkową przez plac Katedralny, ul. Mickiewicza, Wileńską, Niemiecką, Ostrobramską z Ostrej Bramy w lewo, ul. Piwną i następnie ul. Rossa na cmentarz na Rossie.

Uroczystości na cmentarzu Rossa.

Chwilę zbliżania się głównej części pochodu do cmentarza sygnalizują dzwony katedralne, a za niemi biją dzwony wszystkich świątyń aż do czasu ukończenia salwy armatniej. Czoło pochodu przechodzi bez zatrzymywania się przed murem ogradzającym mauzoleum i oddala się drogą wyznaczoną, za wyjątkiem pocztów sztandarowych wojskowych, które zajmują przy mauzoleum wyznaczone miejsca podczas gdy niosący wieńce w I części pochodu, oddają je osobom wyznaczonym i oddalają się po tejże drodze powrotnej co reszta części pierwszej pochodu. Duchowieństwo zakonne i swieckie nie będące w komżach, przechodzi podobnie przed murem mauzoleum i postępuje tak samo na drogę powrotną, natomiast część duchowieństwa wkracza na miejsce wyznaczone wokoło mauzoleum.

Lektykę z urną wnoszą na cmentarz: Pan Wojewoda Wileński, Pan Dowódca I Dywizji Generał Stanisław Skwarczyński, Pan Rektor U.S.B., Witold Staniewicz i Pan Prezydent Miasta Wilna Wiktor Maleszewski. Trumnę Matki wnoszą  Generałowie. W obrębiu muru zajmują miejsca: Rodzina Marszałka, Pan Prezydent Rzeczypospolitej oraz dostojnicy i delegaci według ustalonego porządku i w określonej liczbie. Za korpusem oficerskim, zamykającym drugą część pochodu, zatrzymuje się trzecia część pochodu na czas trwania uroczystości pogrzebowych na Rossie.

Po zakończeniu uroczystości pogrzebowych przy mauzoleum, przepływa przed nim III część pochodu, tak samo jak i pierwsza. Orszaki wieńcowe III częśći pochodu, przechodzą przed murem mauzoleum, przed którem składają wieńce przy pomocy osób stale pozostających na miejscu i specjalnie do tego wydelegowanych. Orszaki wieńcowe, podobnie jak i członkowie III części pochodu po przejściu przed cmentrzykiem, płyną dalej w tym samym kierunku przez ulicę Listopadową, a z niej przez ulicę Dunajkę na ul. Beliny, Kolejową i Gościnną, gdzie się rozwiązują.

Uroczystości pogrzebowe przy mauzoleum Marszałka

1. Przemówienia Pana Prezydenta Rzeczypospolitej.

2. Modły żałobne duchowieństwa katolickiego, złożenie Serca i Zwłok Matki do Mauzoleum oraz jego zamknięcie.

W czasie wnoszenia Serca i Zwłok Matki do wnętrza Mauzoleum następuje sygnalizowanie radjowe na całą Polskę i przez megafony na całe miasto z wezwaniem do uczczenia tej chwili trzyminutowem milczeniem i zaprzestanie wszelkiej pracy i ruchu. Dla tych, którzy nie mogli słyszeć sygnałów symbolicznem oznaczeniem tego momentu będzie godzina 13-ta. W czasie zaś właściwego składania Zwłok i Serca, baterje ustawione w innej części miasta oddadzą 101 strzałów a orkiestra przy cmentarzyku odegra hymn państwowy. Straż honorowa, przy mauzoleum, w czasie głównej części uroczystości, pełni generalicja, po skończeniu zaś uroczystości – warta żołnierska.

Zakończenie uroczystości pogrzebowych dnia 12 maja.

Kompanja chorągwiana oddaje honory na cmentarzu Rossa przed mauzoleum. Marsz żałobny . Werbel żałobny.

Baterja z góry Trzykrzyskiej oddaje 101 strzałów armatnich.

Kompania piechoty przechodzi oddzielnymi plutonami przez ulice miasta, poprzedzanemi przez orkiestry, bijące werbel żałobny.

            Żródło: JP : uroczystości żałobne w Wilnie, 11- 12 maja 1936 / Wojewódzki Komitet Uczczenia Pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego. Wilno : nakładem Wojewódzkiego Komitetu Uczczenia Pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1936. str. 5- 11