Grasylda Malinowska (1834-1924) i Włodzimierz Malinowski (1844-1922)

Lokalizacja:
54.670766,25.302233 Pokaż na mapie
Datowanie:
4 dzies. XX w.
Autor, warsztat:
nie wiadomo
Materiał:
Granit, beton i żeliwo ogrodzenia
Inskrypcja:

Ś. + P. WŁODZIMIERZ MALINOWSKI / UR. W MAJ. CZEREPOWSZCZYŹNIE / POWSTANIEC 1863 R. / ZM. 9 LUTEGO 1922 R. W WIEKU LAT 78 / z Karpuszków ALEKSANDRA MALINOWSKA / WDOWA PO POWSTAŃCU 1863 R. / ZM. 15 CZERWCA 1934 R. W WIEKU LAT 80. / GRASYLDA MALINOWSKA WETERANKA 1863 R. / ZM. 2 SIERPNIA 1924 R. W WIEKU LAT 90. / Cześć Ich Pamięci

Konserwacja, odnowienie:

Pomnik nagrobny Grasyldy i Włodzimierza Malinowskich odnowiono w 2014 r. ze środków finansowych Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą. 

Status:
objęty ochroną
Sylwetka biograficzna:

Grasylda Malinowska (1833 - zm. 11.08.1924), wywodząca się ze środowiska szlachty ziemiańskiej, przyszła na świat w guberni witebskiej w rodzinie Ignacego i Konkordii z Hanyżów. Wcześnie osierocona przez matkę, zmuszona była szukać miejsca nauczycielki (by przy sobie jeszcze trzymać młodszą siostrę) w jednym z pobliskich majątków.  Do końca swoich lat dokształcała się, by nieść przysłowiowy kaganek oświaty innym. Widziała w tym swoje powołanie i sens życia. Mieszkając przy boku swojego brata Włodzimierza w Czerepowszczyźnie (udzielała pierwszych korepetycji jego dzieciom) w nie opodal dworu znajdującym się domku, pod pozorem nauki katechizmu, prowadziła tajną szkółkę nauczania. Zbierała okoliczne dzieci i uczyła je języka polskiego, historii polskiej, pieśni religijnych i patriotycznych. Przepisywała do zeszytów dzieje Polski, by je rozdawać dzieciom, bo nie było podręczników. Jak i cała rodzina, brała udział w domowej orkiestrze (kwartet skrzypcowy, bas i fortepian), występy której uświetniały uroczystości kościelne np. Święta Bożego Narodzenia, organizowane specjalnie przez Malinowskich dla dzieci i rodziców z okolicy. Wspólnie zasiadano do stołu, śpiewano polskie i białoruskie kolędy. Tego wieczora dzieci włościan tradycyjnie były obdarowywane ubrankami, książkami i słodyczami. Natomiast domowa biblioteka Malinowskich była do ich dyspozycji przez cały rok. "Ciocia Grasia" nękana przez żandarmów (za organizację i prowadzenie nielegalnej szkółki polskiej) niejednokrotnie rewidujących jej mieszkanko, była aresztowana i przebywała w więzieniach Dziśny, Lepla, Uszacza. Represje były też karą za pomoc okazywaną powstańcom 1863 r. (leczyła rannych, szukała bezpiecznych kryjówek, pośredniczyła w ucieczkach i dostawaniu fałszywych paszportów). Kiedy po powrocie, majątek rodziny znalazła oddany przez obcych w dzierżawę (brat Włodzimierz brał bezpośredni udział w powstaniu) tułała się , by nie umrzeć z głodu, po obcych dworach. Cierpiała fizycznie i moralnie, doznała wielu zawodów i rozczarowań, gdyż spotykała często ludzi ciemnych, skąpych, obojętnych na polskość i nie rozumiejących duszy, obdarzonej wyższymi ideałami. Została pochowana na cmentarzu na Rossie. 

Włodzimierz Malinowski (ur. 1844 - zm. 1924) i jego żona Aleksandra z Karpuszków mieli siedmioro dzieci: Kiejstuta, Wieńczysława, Olgierda, Giedymina, Jadwigę, Witolda i Aldonę. Już same imiona dzieci dużo mówią o uczuciach patriotycznych rodziców. Po upadku powstania styczniowego Włodzimierz musiał emigrować za granicę, znalazł się w Paryżu. Nauczył się tam sztuki fotograficznej. Kiedy wrócił do kraju, przez dłuższy czas, był pod nadzorem policji i musiał meldować się u władz rosyjskich. Mieszkał w Rydze, założył zakład fotograficzny, to pomogło mu kształcić dzieci i każde z nich zdobyło jakiś zawód. Pochowany na cmentarzu na Rossie. 

Dodatkowa informacja:

Pomnik nagrobny Grasyldy Malinowskiej i Włodzimierza Malinowskiego wpisany do Rejestru Dóbr Kultury Litwy z nadanym unikalnym kodem 25314

Prawdopodobnie nie zachowały się zdjęcia, szkice lub obrazy przedstawiające Grasyldę i Włodzimierza Malinowskich

NEKROLOG

GRASYLDA MALINOWSKA - weteranka 63 r. opatrzona św.  Sakramentami i po długich cierpieniach zmarła 11 sierpnia 1924 r. w wieku 92. Eksportacja zwłok z ul. Piłsudskiego 22 do Kościoła Wszystkich Świętych odbędzie się 13 sierpnia o godzinie 8 rano, a po nabożeństwie na cmentarz Rossa. O czem zawiadamia Rodzina. (Dziennik Wileński. 1924. Nr. 183, s. 1

Bibliografia:

* Liliana Narkowicz. Kresowa nauczycielka // https://archiwum2000.tripod.com/527/kresow.html 

* http://cmentarznarossie.uksw.edu.pl/obiekty.php?id=11964 // projekt zrealizowany został w latach 2013-2016 przez Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie we współpracy z Litewskim Uniwersytetem Edukologicznym (pod kierownictwem Anny Sylwii Czyż i Bartłomieja Gutowskiego)

Autor opisu:
Dariusz Lewicki