Kazimierz Cytowicz (1841-1930)

Lokalizacja:
54.668104,25.304387 Pokaż na mapie
Datowanie:
koniec 3 dzies. XX w.
Autor, warsztat:
nie wiadomo
Materiał:
Granit, beton (opaska), żeliwo (słupek o
Inskrypcja:

 Ś. + P. ADELA Z ŁOPATTÓW CYTOWICZOWA / ŻONA WETERANA 1863. / ZM. 26 XII 1924 R. WIEKU LAT 60. / POKÓJ JEJ DUSZY.

2. Kazimierz Cytowicz / 1841-1930 / POWSTANIEC 1863 R.

Status:
objęty ochroną
Sylwetka biograficzna:

Kazimierz Cytowicz (ur. 05.08.1841 w Podubisiu - zm. 04.04.1930 w Wilnie). Pochodził z rodziny ziemiańskiej, osiadłej na Litwie w powiecie rosieńskim. Urodził się jako trzeci z kolei syn Stanisława, powstańca z 1831 r., i Wincentyny z Marchelewiczów. Wychowywał się w atmosferze głębokiej tradycji patriotycznej. Później, na mocy specjalnego dekretu carskiego o synach powstańców pochodzenia szlacheckiego, Cytowicz przymusowo został oddany do II korpusu kadetów w Petersburgu, gdzie kształcili się również i jego dwaj bracia, Zygmunt i Benedykt. Po ukończeniu korpusu w 1862 r. jako zdolny i ceniony przez przełożonych oficer, przydzielony został w randze podporucznika do gwardyjskiej i grenadierskiej artyleryjskiej 3 brygady w Petersburgu. Gdy nadeszły nad Newę pierwsze wieści o wybuchu powstania styczniowego, Cytowicz postanowił wziąć w nim udział. Wziął 28.02.1863 r. 4-tygodniowy urlop, wrócił do kraju i zaciągnął się do partii Gieysztora. 

Z początku przydzielony został do grupy brata swego Zygmunta, naczelnika pow. rosieńskiego, później zaś, w pierwszych dniach kwietnia, po tragicznej bitwie w lasach między Cytowianami i Szydłowem, w której padł jego brat, a partia została całkowicie rozproszona, pod przybranym nazwiskiem Antoniego Chrustowskiego, przeszedł do partii Jabłonowskiego (Bolesława Dłuskiego). Tutaj jednak walczył niedługo, bo już 27.04.1863 r. w potyczce w lesie pod Szakwicami został ciężko ranny i dostał się do niewoli rosyjskiej. Najpierw umieszczono go w szpitalu więziennym w Taurogach, później jednak, ze względu na pogorszenie się stanu zdrowia (Cytowicz bowiem wskutek odniesionych ran stracił mowę i dostał silnego rozstroju nerwowego), przewieziono go do szpitala kowieńskiego. Wszędzie jednak podawał się jak Antoniego Chrustowskiego. Dopiero 13.07.1865 r., przyznał się do swego prawdziwego nazwiska. Oddany pod sąd wojenny, skazany został 25.06.1866 r. na rozstrzelanie, majątek jego dziedziczny, Szawkotym skonfiskowano. Wyrok ten jednak został zamieniony na bezterminowe zesłanie do ciężkich robót w katorgach. Wysłany do kopalni w Nerczyńsku, pracował tam nad wydobywaniem srebra i złota przez lat kilka, około 1874 r. zwolniony został od ciężkich robót, ale bez prawa powrotu do kraju. Dopiero w 1880 r. pozwolono mu powrócić w strony ojczyste. Ożeniwszy się z Adelą Łopatówną osiadł na stałe w Wilnie. Tutaj pracował przez 20 lat w Banku Ziemskim. Odznaczony trzykrotnie krzyżem walecznych, był członkiem zarządu Stowarzyszenia Weteranów 1831-1863. Pochowany został na cmentarzu Rossa w Wilnie.

Dodatkowa informacja:

Pomnik nagrobny Kazimierza Cytowicza wpisany do Rejestru Dóbr Kultury Litwy z nadanym unikalnym kodem 25258

NEKROLOG 

KAZIMIERZ CYTOWICZ - weteran powstania 1863 r. odznaczony trzykrotnie Krzyżem Walecznych. Po długich i ciężkich cierpieniach opatrzony Św. Sakramentami zmarł dnia 3-go kwietnia 1930 r. w wieku lat 89. Eksportacja zwłok z domu żałoby przy ulicy Witebskiej 9 do kaplicy na Rossie nastąpi dnia 5 go kwietnia b. r. o godzinie 5-tej po południu. Nabożeństwo żałobne w tejże kaplicy odbędzie się w dniu 7-go kwietnia o godz. 9-tej, poczem nastąpi pogrzeb. O czem zawiadamiają pogrążeni w smutku syn, córka, synowa, zięć i wnuki. (Słowo. 1930. Nr. 80, s. 3)

Bibliografia:

* Edmund Małachowicz. Cmentarz na Rossie w Wilnie. Wrocław-Warszawa-Kraków. 1993, s. 362

* P. Szacki. Cytowicz Kazimierz (1841–1930). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 4. PAU, 1930, s. 132-133

* W. Hołownia. Ś. p. Kazimierz Cytowicz // Słowo. 1930. Nr. 85. s. 3 

* T. Nasierowski. Choroba Kazimierza Cytowicza (Antoniego Chrustowskiego) – przypadek katatonii ukazujący trudności diagnostyczno-terapeutyczne oraz myślenie kliniczne w okresie przed Kahlbaumem. „Postępy Psychiatrii i Neurologii”. 1998. Nr. 7 (2), s. 215-234

* Bogusław Szwedo. Powstańcy Styczniowi odznaczeni Orderem Wojennym Virtuti Militari. Mińsk Mazowiecki: Zbroja, 2013, s. 144.

* Aleksander Śnieżko. "Rossa - miasto umarłych. Groby zasłużonych", t. 1, Wrocław 1970 mps w zbiorach PAU Kraków, s. 72-74.

* Zgon weterana // Dziennik Wileński. 1930. Nr. 85, s. 5 

http://cmentarznarossie.uksw.edu.pl/obiekty.php?id=10279 // projekt zrealizowany został w latach 2013-2016 przez Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie we współpracy z Litewskim Uniwersytetem Edukologicznym (pod kierownictwem Anny Sylwii Czyż i Bartłomieja Gutowskiego)

Autor opisu:
Dariusz Żybort (życiorys), Dariusz Lewicki
Ikonografia: